Regulacje dotyczące rynku ubezpieczeń i rynków finansowych w Polsce

Rok 2017 był dla działalności ubezpieczeniowej rokiem dostosowania do unijnych regulacji zwiększających ochronę klienta oraz wyposażających regulatora w kompetencje i zasoby pozwalające skuteczniej kontrolować i egzekwować przestrzeganie ustalonych reguł:

Ustawa z 15 grudnia 2017 roku o dystrybucji ubezpieczeń wdraża do polskiego prawa przepisy Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/97 z 20 stycznia 2016 roku w sprawie dystrybucji ubezpieczeń (Insurance Distribution Directive, w skrócie IDD). Ustawa zwiększa ochronę klientów zawierających umowy ubezpieczenia, co łączy się z nałożeniem dodatkowych wymogów stawianych podmiotom oferującym ubezpieczenia, przede wszystkim obowiązków informacyjnych. Nowe zasady są obwarowane surowymi sankcjami administracyjnymi, stosowanymi w przypadku naruszenia obowiązków i zasad sprzedaży. Organ nadzoru może nałożyć na zakład ubezpieczeń kary pieniężne do wysokości 21 827 500 zł za określone naruszenia lub 5% składki przypisanej brutto, wykazanych w ostatnim sprawozdaniu finansowym za rok obrotowy lub dwukrotności kwoty uzyskanych korzyści lub dwukrotność unikniętych strat w wyniku naruszenia, jeżeli możliwe jest ich ustalenie.

Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2017/653 z 8 marca 2017 roku uzupełniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1286/2014 w sprawie dokumentów zawierających kluczowe informacje, dotyczących detalicznych produktów zbiorowego inwestowania i ubezpieczeniowych produktów inwestycyjnych (PRIIP). Rozporządzenie nakłada obowiązek sporządzania i przekazywania klientowi dokumentu zawierającego kluczowe informacje (KID) o ubezpieczeniowym produkcie inwestycyjnym. Naruszenie przepisów rozporządzenia obwarowane jest surowymi sankcjami administracyjnymi. W rozwiązaniach przyjętych w Ustawie z 29 września 2017 roku o zmianie ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym oraz ustawy o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej, służącej stosowaniu omawianego rozporządzenia, organ nadzoru może nałożyć kary pieniężne do wysokości 21 569 000 złotych lub 3% przychodów netto ze sprzedaży towarów i usług oraz operacji finansowych, a w przypadku zakładu ubezpieczeń 3% składki przypisanej brutto, wykazanych w ostatnim sprawozdaniu finansowym za rok obrotowy, zatwierdzonym przez organ zatwierdzający, lub dwukrotności kwoty korzyści uzyskanych lub strat unikniętych w wyniku naruszenia, w przypadku, gdy jest możliwe ich ustalenie.

MIFID II/MIFIR

3 stycznia 2018 roku weszły w życie przepisy Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/65/UE w sprawie rynków instrumentów finansowych, które nakładają na podmioty rynku finansowego nowe obowiązki w zakresie m.in. ochrony inwestora, przejrzystości rynkowej oraz ładu korporacyjnego. Nowe przepisy wymuszają zmiany w infrastrukturze rynkowej, a także przewidują szereg nowych uprawnień dla nadzorców.

Implementacja przepisów dyrektywy MiFID II do krajowego porządku prawnego została przewidziana w projekcie ustawy zmieniającej ustawę z 29 lipca 2005 roku o obrocie instrumentami finansowymi oraz niektórych innych ustaw. Projekt ustawy został przedłożony pod obrady Rady Ministrów w grudniu 2017 roku. Wejście w życie przepisów implementujących Dyrektywy MIFID II oraz Dyrektywy Delegowanej spodziewane jest na przełomie marca i kwietnia 2018 roku.

Ustawa z 10 lutego 2017 roku o zmianie ustawy o obrocie instrumentami finansowymi oraz niektórych innych ustaw. Nowelizacja ustawy ma na celu implementację Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2014/57/UE z 16 kwietnia 2014 roku w sprawie sankcji karnych za nadużycia na rynku (MAD) oraz dostosowanie polskiego porządku prawnego do Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 596/2014 z 16 kwietnia 2014 roku w sprawie nadużyć na rynku (MAR). Unijne przepisy wprowadzają zupełnie nowy reżim funkcjonowania informacji poufnych w spółkach publicznych, którego głównym elementem jest jednolita definicja informacji poufnej.

Ustawa z 21 kwietnia 2017 roku o roszczeniach o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji. Ustawa wdraża dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/104/UE z 26 listopada 2014 roku w sprawie niektórych przepisów regulujących dochodzenie roszczeń odszkodowawczych z tytułu naruszenia prawa konkurencji państw członkowskich i Unii Europejskiej. Przepisy ustawy mają na celu skuteczniejsze dochodzenie roszczeń przez wszystkich, których dotknęły antykonkurencyjne praktyki.

Ustawa z 14 grudnia 2017 roku o zmianie ustawy o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej mająca na celu dostosowanie polskiego prawa do przepisów Unii Europejskiej odnoszących się do działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej. Zmiany dotyczą w szczególności wykonywania działalności przez wewnętrzne zakłady ubezpieczeń i wewnętrzne zakłady reasekuracji, zawierania przez krajowe zakłady ubezpieczeń umów koasekuracji dużych ryzyk, umiejscowionych na terytorium innych państw Unii Europejskiej, zawierania przez zagraniczne zakłady ubezpieczeń umów koasekuracji dużych ryzyk, umiejscowionych na terytorium Polski.

Poza implementacją przepisów unijnych wprowadzono także szereg zmian w polskim prawie, które miały lub będą mieć wpływ na funkcjonowanie Grupy PZU. Poniżej przedstawiono wybrane z nich:

Rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów z 9 grudnia 2016 roku w sprawie badania sprawozdania o wypłacalności i kondycji finansowej zakładu ubezpieczeń i zakładu reasekuracji przez podmiot uprawniony do badania sprawozdań finansowych. Określa ono w szczególności zakres badania sprawozdania o wypłacalności i kondycji finansowej zakładu ubezpieczeń lub zakładu reasekuracji, definiuje wymogi informacyjne raportu biegłego rewidenta.

1 stycznia 2017 roku weszły w życie przepisy wprowadzające ustawę o zasadach zarządzania mieniem państwowym. Na podstawie ustawy zlikwidowane zostało Ministerstwo Skarbu Państwa. Zasadniczą cześć uprawnień MSP przeniesiono na Prezesa Rady Ministrów. W ustawie wyodrębniono kategorię spółek o istotnym znaczeniu dla gospodarki państwa, podlegających szczególnemu nadzorowi Prezesa Rady Ministrów. Na mocy ustawy powstała Rada do spraw spółek z udziałem Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych, jako ciało doradcze zapewniające prezesowi Rady Ministrów kompleksowe i profesjonalne wsparcie w zakresie koordynacji nadzoru właścicielskiego w tym opiniowanie kandydatów do organów spółek z udziałem Skarbu Państwa oraz państwowych osób prawnych.

Ustawa z 11 maja 2017 roku o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym, której celem jest wzmocnienie obiektywizmu i niezależności firm audytorskich oraz biegłych rewidentów oraz ograniczanie konfliktu interesów między biegłymi rewidentami i firmami audytorskimi, a firmami badanymi. Ustawa zakłada m.in., że firmy audytorskie nie będą jednocześnie mogły świadczyć usług doradztwa podatkowego badanym klientom. Jednocześnie ustawa tworzy specjalny katalog Jednostek Zainteresowania Publicznego (JZP) obejmujący m.in. spółki publiczne i firmy rynku finansowego, na których ciążą określone obowiązki. Zaproponowano też nowy model nadzoru publicznego nad firmami audytorskimi.

Ustawa z 8 grudnia 2017 roku o Sądzie Najwyższym. Wśród wielu rozwiązań prawnych, które wprowadza Ustawa, znajduje się nowy środek zaskarżenia – skarga nadzwyczajna. Ustawa przewiduje, że przy spełnieniu określonych w ustawie warunków wniesienie skargi nadzwyczajnej jest możliwe od prawomocnego orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie, jeżeli jest to konieczne dla zapewnienia praworządności i sprawiedliwości społecznej.

1 lipca 2017 roku wskutek wejścia w życie ustawy z 1 grudnia 2016 roku o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz zmianie niektórych innych ustaw zlikwidowane zostały zwolnienia dla usług stanowiących element usługi ubezpieczeniowej i finansowej. Po wprowadzeniu zmian ze zwolnienia zostaną wyłączone usługi, m.in. świadczone przez podmioty trzecie na rzecz zakładów ubezpieczeń. Do takich usług zaliczane będą usługi likwidacji szkód, które świadczone odrębnie nie stanowią usługi ubezpieczeniowej ani usługi pośrednictwa ubezpieczeniowego.

W związku z wprowadzeniem Ustawy z 9 czerwca 2016 roku o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami, regulującej sposób kształtowania wynagrodzeń członków organów zarządzających i organów nadzorczych w spółkach z udziałem Skarbu Państwa, w 2017 roku ZWZ PZU SA przyjęło rozwiązania określające w szczególności limity, w jakich może mieścić się wynagrodzenie stałe oraz zmienne Członków Zarządu jak również uzależnienie części zmiennej wynagrodzenia od poziomu realizacji celów zarządczych związanych między innymi z poprawą wskaźników ekonomiczno - finansowych.

Projektowane regulacje prawne mogące mieć istotny wpływ na działalność Grupy PZU

Trwają prace legislacyjne mające na celu dostosowanie przepisów prawa polskiego do Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z 27 kwietnia 2016 roku w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE zwane także „Ogólnym Rozporządzeniem o Ochronie Danych” - „RODO”, lub „GDPR”. Nowe przepisy zaczną obowiązywać od 25 maja 2018 roku i wiązać będą wszystkich, którzy przetwarzają dane osobowe w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą. Wprowadzają szereg zmian oraz rozszerzają zakres obowiązków administratorów oraz podmiotów przetwarzających dane. Zmiany mają na celu zapewnienie przejrzystości informacji kierowanych do osoby udostępniającej dane, jak również regulują kwestie prawa do usuwania danych z bazy na wniosek osoby udostępniającej. Celem nowych przepisów jest również wyposażenie osób fizycznych oraz organów nadzorujących w skuteczne narzędzia reagowania na naruszenia Rozporządzenia. W działalności zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji nowe przepisy wpłyną na procesy dotyczące przetwarzania danych osobowych, zarówno w sferze prawnej, jak również w obszarze systemów informatycznych i obejmą większość procesów i obszarów działalności ubezpieczeniowej, przede wszystkim sprzedaż i obsługę klienta, usługi on-line, cross- selling, underwriting, marketing, CRM, przeciwdziałanie przestępczości ubezpieczeniowej oraz systemy IT wspierające procesy biznesowe.

Trwają prace legislacyjne nad projektem Rozporządzenia Ministra Inwestycji i Rozwoju w sprawie informacji bieżących i okresowych przekazywanych przez emitentów papierów wartościowych oraz warunków uznawania za równoważne informacji wymaganych przepisami prawa państwa niebędącego państwem członkowskim. Projektowane rozporządzenie wprowadza między innymi zmiany w katalogu zdarzeń podlegających raportowaniu bieżącemu oraz modyfikację oświadczenia zarządu, dodanie oświadczenia rady nadzorczej w raportach okresowych.

Pracownicze Plany Kapitałowe (PPK)

W połowie lutego 2018 roku, w ramach planowanej reformy emerytalnej, Rząd przekazał do konsultacji społecznych projekt ustawy, który zakłada wprowadzenie Pracowniczych Planów Kapitałowych (PPK).

PPK to propozycja nowego rozwiązania w systemie zabezpieczeń emerytalnych polegająca na obowiązkowym prowadzeniu przez pracodawców planów kapitałowych na emeryturę dla pracowników. Uruchomienie ma nastąpić od 1 stycznia 2019 roku i po kolei ma objąć przedsiębiorstwa zatrudniające powyżej 250 osób, małe i średnie firmy oraz jednostki sektora finansów publicznych.

Każdy pracodawca będzie miał obowiązek założenia PPK i zaoferowania go swoim pracownikom, natomiast udział pracowników ma być nieobowiązkowy, w każdej chwili będą mogli zrezygnować z udziału w planie.

W PPK składka podstawowa ma być opłacana zarówno przez pracodawcę (1,5%) i pracownika (2,0%). Państwo ma dodatkowo zasilać PPK pracownika składką powitalną w kwocie 250 zł oraz dopłatą roczną w kwocie 240 zł. Ponadto, zarówno pracownik jak i pracodawca będą mieli możliwość opłacania składki dodatkowej, która w przypadku pracownika ma wynosić 2%, natomiast w przypadku pracodawcy 2,5%.

Aktywa z PPK mają być zarządzane przez Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych, z którymi pracodawcy będą podpisywać umowy o prowadzenie PPK. W Grupie PZU rolę zarządzającego pełnić będzie mogło TFI PZU w oparciu o nowopowstały Fundusz Parasolowy, w skład którego wchodzić będą tzw. subfundusze zdefiniowanej daty oraz wyspecjalizowane klony subfunduszy pochodzące z aktualnej oferty Towarzystwa.